Zespoły bólowe dna miednicy, do których należy między innymi dyspareunia i wulwodynia, identyfikowane są jako zaburzenia uroginekologiczne wpływające na jakość życia: emocjonalnego, seksualnego i poznawczo- behawioralnego.
Fakty:
- Dyspareunia i wulwodynia są zaburzeniami występującymi bardzo często w populacji kobiet, niestety rzadko diagnozowanymi;
- Pacjentki nie wiedzą, gdzie mogą się zgłosić z problemami bólowymi miednicy mniejszej, lub wstydzą się o tym rozmawiać;
- Po właściwym rozpoznaniu dysfunkcji leczenie powinno być prowadzone przez zespół wielu specjalistów, w tym FIZJOTERAPEUTĘ!!!
Porozmawiajmy o bólu….
- ze względu na charakter bólu można wyróżnić dolegliwości sprowokowane, które ujawniają się poprzez kontakt, dotyk, sporadyczne, pojawiające się niezależnie od bodźca, a także mieszane,
- ze względu na wzorzec czasowy ból w zaburzeniach miednicy mniejszej możemy podzielić na stały, trwały, przerywany, natychmiastowy oraz opóźniony.
Dyspareunia powierzchowna i głęboka – podział ze względu na umiejscowienie bólu
- Dyspareunia powierzchowna to trwały lub nawracający ból okolicy pochwy i krocza w momencie wprowadzania członka do pochwy;
- Dyspareunia głęboka stwierdzana jest w przypadku bólu spowodowanego drażnieniem przez prącie miejsc o zwiększonej tkliwości w obrębie sklepień pochwy;
Pamiętajcie, że dyspareunia głęboka może się także wiązać z ostrymi stanami zapalnymi narządów miednicy mniejszej; endometriozą, nowotworami, chorobami układu moczowego lub wadami związanymi z anatomią narządu!
Dyspareunia pierwotna i wtórna – podział ze względu na czas wstąpienia bólu
- Dyspareunia pierwotna: ból pojawiający się od rozpoczęcia życia seksualnego (pierwszej inicjacji seksualnej);
- Dyspareunia wtórna rozpoczyna się po pewnym czasie, a aktywność seksualna w przeszłości była bezbolesna.
Podsumowanie
> objawy występują ok. sześciu miesięcy,
> nie można uzasadnić wystąpienia zaburzenia przez chorobę psychiczną o podłożu nieseksualnym, poważny kryzys w związku, przyjmowanie leków czy wystąpienie innych problemów medycznych.
Wulwodynia
>ból narządów płciowych, który utrzymuje się przez co najmniej trzy miesiące, który NIE musi być związany ze stosunkiem seksualnym!!!
>etiologia nie jest znana,
>dzielimy ją ze względu na umiejscowienie dolegliwości bólowych na zlokalizowaną, uogólnioną oraz mieszaną,
Wulwodynia ZLOKALIZOWANA, UOGÓLNIONA, czy MIESZANA?
> zlokalizowana: ból umiejscowiony w konkretnym miejscu (przedsionek pochwy, łechtaczka),
>uogólniona: dolegliwości w obrębie całej miednicy lub jej większej części,
>mieszana: obie postacie mogą występować wspólnie i przenikać się, co skutkuje występowaniem bólu w okolicach podbrzusza, ujścia pochwy, pośladków, punktowo.
Pochwica, czyli waginizmus
Jest to niezależny od woli skurcz mięśni przepony moczowo-płciowej w momencie wprowadzenia do pochwy członka, palca lub innego przedmiotu, który uniemożliwia (mimo chęci kobiety) odbycie stosunku płciowego.
Źródłem zaburzenia mogą być przebyte lub powtarzające się infekcje, bolesna defloracja czy zmiany poporodowe
U kobiet zaburzenia penetracji i ból genitalno-miedniczy często współwystępują ze zmniejszonym pożądaniem.
Z badań polskich wynika, że 13% kobiet nie jest w stanie odbyć stosunku seksualnego z powodu dyspareunii, a 2% z powodu pochwicy .
Seksualność wpływa na wszystkie sfery ludzkiego życia, dlatego zaburzenia w sferze seksualnej mogą prowadzić do zaburzeń w relacjach nie tylko z partnerem, lecz także z całym otoczeniem społecznym.
Trafne postawienie diagnozy i dobranie skutecznego leczenia wymaga kompleksowej wiedzy oraz współdziałania personelu medycznego składającego się ze specjalistów wielu dziedzin medycyny.
Leczenie obejmuje fizjoterapię, psychoterapię, farmakoterapię (leki rozkurczające i przeciwbólowe), leczenie treningowe (zastosowanie rozszerzadeł pochwowych).
Fizjoterapia i terapia behawioralna odgrywają ważną rolę w prawidłowo przeprowadzonym procesie leczenia wulwodynii i dyspareunii
Na początek przypomnijmy możliwości terapeutyczne:
- fizjoterapia: terapia punktów spustowych, terapia manualna, fizykoterapia,
- leczenie farmakologiczne: leczenie hormonalne, przeciwdepresyjne, przeciwzapalne, zastrzyki z botoksu,
- leczenie zabiegowe z zakresu ginekologii estetycznej: osocze bogatopłytkowe (PRP), radiofrekwencja (RF), lampy LED, toksyna botulinowa (botoks),
- terapia behawioralna oraz praca z psychologiem i seksuologiem.
Przede wszystkim….. EDUKACJA!!
W celu wyeliminowania wszelkich możliwych czynników środowiskowych mogących mieć negatywny wpływ na efekty terapii edukacja pacjenta dotycząca higieny osobistej, doboru odpowiedniej bielizny oraz unikania drażniących środków chemicznych powinna mieć miejsce jeszcze przed rozpoczęciem terapii
Dlaczego fizjoterapia i terapia behawioralna są tak ważne??
Kobiety z dolegliwościami bólowymi w obrębie miednicy charakteryzują się podwyższonym napięciem mięśni dna miednicy. Przejawia się ono ich patologiczną aktywacją, która utrudnia rozluźnienie struktur mięśniowych, wpływa na zmniejszenie siły skurczu oraz wytrzymałości, a także cechuje się brakiem kontroli nad wykonywanym skurczem.
Diagnostyka funkcjonalna – od tego zaczynamy
> umożliwia ona fizjoterapeucie ocenę mięśni dna miednicy, uwzględniając ich napięcie, możliwość skurczu i relaksacji,
> istotnym elementem jest topografia punktów spustowych w obrębie mięśni dna miednicy, jak również w obrębie mięśni obwodowych, mięśni obręczy miednicznej, mięśni kończyn dolnych, mięśni tułowia,
> obejmuje wywiad, badanie przedmiotowe, ewaluację neurologiczną, ultrasonografię funkcjonalną dna miednicy, elektromiografię mięśni dna miednicy, badanie per vaginum i/lub badanie per rectum.
Terapia manualna
ma na celu rozluźnienie mięśni, uwolnienie napięć i punktów spustowych, polepszenie krążenia krwi oraz polepszenie mobilności i równowagi posturalnej. Techniki, które są wykorzystywane, to:
- terapia punktów spustowych,
- masaż tkanek głębokich,
- masaż rozluźniający,
- terapia na powięzi.
Elektrostymulacja
> zwiększa ukrwienie mięśni dna miednicy,
> zastosowana w okolicach przedsionka pochwy może być wykonana za pomocą zewnętrznych elektrod powierzchownych lub elektrody, która jest wprowadzana do pochwy,
> badania naukowe wykazały, że stymulacji TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) zmniejsza odczuwanie dolegliwości bólowych w obrębie dna miednicy oraz poprawiła funkcje seksualne.
EMG biofeedback
Umożliwia prawidłową weryfikację i ocenę napięcia oraz rozluźnienia mięśni dna miednicy
Czy wiesz, że…???
Ponad 50% kobiet nie potrafi przy werbalnej instrukcji prawidłowo napiąć struktur dna miednicy!!!
W celu nauczenia pacjentki prawidłowego skurczu i relaksacji mięśni dna miednicy fizjoterapeuta powinien kontrolować ich napięcie za pomocą informacji wzrokowej (USG sonofeedback, EMG biofeedback), dzięki której będzie w stanie promować prawidłowy skurcz mięśni
Moja prośba….
Ze względu na trudną do określenia etiologię zaburzeń bólowych dna miednicy leczenie powinno być holistyczne, indywidualnie dobrane do przypadku klinicznego, tak, by uwzględnić każdy z aspektów dysfunkcji: emocjonalny, behawioralny oraz fizyczny.
Bardzo ważna jest współpraca między wieloma specjalistami, która łączy ze sobą postępowanie ginekologiczne, fizjoterapię, farmakologię oraz terapię psychologiczną i seksualną.